De Kilometer Heffing

Fri 29-Mar-24
07:23:52

Petities TEGEN de kilometer heffing (tot april 2007).


Vijftig jaar na einde goudstandaard: 'Lonen amper nog gestegen'

Datum: Thu 12 August 2021

Door: Dorinde Meuzelaar

{Noot Vooraf: Hoewel dit artikel niets met auto's of verkeer te maken heeft, toont het wel aan dat Nederlanders vanwege stijgende belastingen (c.q. overheidsheffingen, c.q. overheids-ingrijpen) elk jaar netto minder geld overhouden voor eigen-keuze uitgaves, waaronder auto's en kunnen rijden (= tanken)}

"De belangrijkste gebeurtenis sinds de uitvinding van het geld." Maar ook: een monetaire mislukking. Zo omschrijft econoom Edin Mujagic het afschaffen van de goudstandaard. Het leidde vijftig jaar van groei en een hogere levensstandaard in, maar betekende ook steeds hogere schulden, stagnerende lonen en werkende armen, schrijft hij in zijn nieuwe boek Keerpunt 1971. "De goudstandaard zorgde voor discipline. Als overheid kon je niet structureel geld bijdrukken of rood staan."

Op 15 augustus 1971 kondigde president Richard Nixon aan dat de koppeling tussen de dollar en de goudprijs werd opgeschort. Daarmee kwam er een einde aan de goudstandaard: de koppeling tussen de waarde van een munt en de goudprijs. Als overheden geld nodig hadden, konden ze daarom niet zomaar geld bijdrukken. Dat had als nadeel dat in tijden van crisis de overheid de economie niet zomaar kon stimuleren.

Vanaf 1944 was alleen de dollar nog aan de goudprijs gekoppeld, andere landen konden bij de Amerikaanse centrale bank hun dollars inwisselen voor goud. Maar in de jaren na de Tweede Wereldoorlog groeide de wereldeconomie zo snel en de vraag naar dollars was daardoor zo hoog, dat de VS meer dollars printte dan ze aan goud had. Het systeem werd onhoudbaar, omdat andere landen het vertrouwen in de dollar verloren. De Amerikaanse goudkluizen dreigden leeg de raken, en Nixon schafte het systeem af.

Maar dat had dus niet moeten gebeuren?

"Tegelijkertijd was het onvermijdelijk. Niet alleen omdat de VS door haar goud heen raakte. Het was ook een star systeem. Een overheid had geen ruimte om de economie te stimuleren bij een crisis. Dat zag je bijvoorbeeld in de grote depressie van de jaren dertig. De overheid kon mensen die werkloos raakten niet helpen. De geestelijk vader van het besluit, voormalig voorzitter van de Amerikaanse centrale bank Paul Volcker, was ook niet blij met de gevolgen van het besluit, er kwamen geen nieuwe regels voor in de plaats. Maar elke keer dat we elkaar hierover spraken, zei hij dat het niet anders had gekund."

Lees hieronder de column die Mujagic in december schreef bij het overlijden van Volcker:

Sinds 1971 is onze welvaart ook heel hard gegroeid.

"We hebben absoluut een hogere levensstandaard dan toen. Meer mensen hebben een auto, die ook nog eens veiliger is, de zorg is beter, ons huis is luxer. Maar de aanhoudende inflatie nekt de middenklasse. In reële termen, dus na aftrek van de inflatie, zijn de lonen van de meeste mensen sinds 1971 nauwelijks gestegen. Om je een huis en een auto voor de deur te veroorloven, moest je niet alleen harder werken maar vooral schulden aangaan. Ook in Nederland zijn er 'werkende armen', mensen die een baan hebben maar geen dak boven hun hoofd. Terwijl zo goed als iedereen er reëel op vooruit had kunnen gaan."

Waar gaat het dan mis?

"Vijftig jaar geleden hebben we mogelijk gemaakt dat overheden jaar in jaar uit meer kunnen uitgeven dan ze ontvangen. Het verschil werd gefinancierd door schulden te maken. Om te zorgen dat die schulden betaalbaar blijven, was er inflatie nodig. Daar zijn centrale banken op gaan sturen, bijvoorbeeld door de rente laag te houden en obligaties op te kopen. Maar de lonen van mensen hebben dat inflatietempo niet bij kunnen houden. Al jaren gaan de meeste mensen er in reële termen niet op vooruit."

Hoe kan het dan dat de inflatie de afgelopen jaren heel laag was, terwijl centrale banken meer deden dan ooit?

"Het mechanisme werkt niet meer, we hebben de grens bereikt. De rente staat op 0%. In 2020 was de wereldwijde schuldenberg vier keer groter dan de wereldeconomie. Dat kun je niet meer afbouwen met het groeitempo van de economie."

Wat moet je daaraan doen?

"Je moet van die schuld af. Het minst pijnlijk is zo hard groeien dat je de schulden aflost, maar daarvoor zijn de schulden te hoog en de groei te laag. Optie twee is de inflatie laten oplopen om zo de waarde van de schuld te verlagen. Maar dat duurt lang, en kent veel vervelende bijwerkingen. Ook je loon wordt dan minder waard. Dan blijft er maar een optie over: kwijtschelden. Je maakt er geen vrienden mee als je zegt dat je de schulden voor Griekenland en Italië moet doorstrepen, het is zo onrechtvaardig als wat. Maar ik zie geen andere optie."

Dus u verwacht een streep door Italiaanse en Griekse staatsschuld?

"De geschiedenis leert dat wanneer de druk hoog genoeg is, zulke dingen gebeuren. Het is het belonen van onverantwoord gedrag. Maar als we van dit economisch model af willen, dan kan het niet anders. Het is ook niet onmogelijk. Kijk maar naar de geboorte van de euro. In Duitsland was er niets heiliger dan de D-mark. Toch slaagde toenmalig bondskanselier Helmut Kohl erin de Duitsers uit te leggen waarom het volgens hem nodig was. Zo'n staatsman of -vrouw hebben we nodig als we naar een model van duurzame groei willen."

En wat als we dat nou niet doen?

"Het is niet moeilijk om te doemdenken. De schulden zijn te hoog, centrale banken zijn machteloos, geopolitiek nemen de spanningen toe, populisme viert hoogtij. Maar er zijn tekenen van betere tijden."

Welke dan?

"We staan aan de vooravond van een enorme technologische en economische omslag, een vierde industriële revolutie. We hebben een smartphone, straks hebben we een 'smart alles': je auto, je huis, je baan. De pandemie heeft dat nog eens versneld. Op afstand werken, digitaal vergaderen, dat zijn dingen die blijven. Of kijk naar de strijd tegen klimaatverandering, daar komt ook beleid voor. Ik vergelijk dat met de ruimterace in de jaren zestig. De VS zou een man op de maan zetten, al hadden ingenieurs nog geen idee hoe. Maar het is ze wel gelukt, en de technologie die daarvoor nodig was sijpelde door in de economie. Zo'n periode kunnen we tegemoet gaan. En daar komt weer echte, duurzame groei uit. Maar daarvoor moet wel het roer om."

En anders?

Op de lange termijn ben ik heel positief. Maar voor de korte termijn ben ik somberder. Door de pandemie zijn de schulden nog verder opgelopen en grijpen centrale banken steeds meer in. Maar die instrumenten werken niet meer. We zitten in een overgangsperiode. Die eindigen vaak met een soort 'big bang'. In het verleden was dat vaak een diepe crisis of een oorlog."

Moeten we daar bang voor zijn?

"Ik maak me zorgen om de spanning tussen China en de VS. Als iemand die een oorlog heeft meegemaakt, ben ik wel eens bang dat dat uit de hand loopt. Maar dat hóéft niet. Als je overeenkomsten tussen het heden en verleden ziet, dan geeft dat meer dan voldoende munitie om positief te blijven. Toen ik 14 was, moest ik vluchten voor de oorlog. Het was toen heel moeilijk om mezelf te overtuigen dat het beter zou worden. Maar dat is wel gebeurd. Waarom zou dat nu anders zijn?"

Bron: Telegraaf


Petities TEGEN de kilometer heffing (tot april 2007).